In de periode van 11 tot en met 15 mei kan het nog flink vriezen. De heiligen die op deze dagen hun naamdag hebben noemt men de ijsheiligen. Als deze kritieke vorstperiode achter de rug is duurt het minstens een half jaar voordat de winter weer toeslaat.

Het komt voor dat het na de ijsheiligen toch nog een nachtje vriest. Dat was in 2020 het geval. In Ukkel vroor het in 1941 op 16 mei. De naamdagen van heiligen verbinden aan de overgang naar vorstvrije nachten dateert van het jaar duizend. Als het na die periode toch nog een nachtje vroor dan was dat de schuld van de gelovigen omdat er te weinig gebeden en gedoneerd was in het offerblok van de kerken. Voor wat hoort wat.

De mooie zusjes

Veel landen hebben maar drie ijsheiligen omdat het getal drie herinnert aan de heilige drie-eenheid. De strengste ijsheilige is de Italiaanse Sophia. Ze is weduwe en reist in het jaar 124 met haar drie mooie tienerdochtertjes naar Rome tijdens de christenvervolgingen. Haar doel is om samen met haar drie kinderen eeuwige roem te vergaren als martelaren. Dat daar een pijnlijke dood voor nodig is nemen ze op de koop toe.

Proces

Het is niet moeilijk om in Rome voor het gerecht te verschijnen. Alleen al de verklaring dat je niet wilt offeren aan de Romeinse goden is genoeg. Aldus verschijnt moeder Sophia met haar drie dochters voor rechter Antiochus. Hij is geïntrigeerd door de drie maagden. Zij weigeren hun christelijke geloof af te zweren. Dit is uitzonderlijk en reden om de moeder met haar dochters naar keizer Hadrianus te sturen.

Geloof

De oudste dochter moet met haar moeder voor de keizer verschijnen. Hij eist dat zij de godin Artemis aanbidden. Sophia en haar twaalfjarige dochter weigeren. Dit wordt gezien als een misdaad. De moeder moet toezien hoe haar kind wordt gemarteld door drie beulen. Het meisje moet zich in het openbaar helemaal uitkleden. Een ontering in die tijd! Na een flink aantal zweepslagen weigert ze nog steeds Christus af te zweren. Hadrianus gebiedt de beulen haar borsten af te snijden. Volgens de legende komt er melk uit de wonden. In de oudheid staat melk symbool voor onschuldigen die begerig zijn naar geestelijke groei. Het meisje volhardt in haar geloof wat resulteert in een half uurtje op een rooster boven gloeiende kolen. Het meisje zegt dat de gril lekker warm is en blijft bij haar standpunt. Sophia gebiedt haar dochter op ijzige toon door te zetten. Ze moet geloof hebben in het resultaat. De keizer is verbaasd en gebiedt de beulen het kind te onthoofden. Vol geloof op haar naderende eeuwige roem als martelares gaat ze glimlachend haar einde tegemoet. Ze wordt bekend onder de naam ‘Geloof’.

Hoop

De tweede dochter, tien jaar oud, wordt daarna voor de keizer gesleept. Ze blijft onwrikbaar in haar geloof en keurt het beeld van de godin Artemis geen blik waardig. Na een sessie met zweepslagen met haakjes en een verblijf op het gloeiende rooster blijkt het kind ongedeerd. De wanhopige keizer eist nieuwe martelingen. Sophia gebiedt haar dochter hoop te hebben op een glorierijke toekomst als gekroonde martelares. Er wordt besloten om haar huid af te stropen met een wolkam. Volgens de legende voelt ze niets van deze marteling. De verbijsterde beulen besluiten dat ze haar in een pot vol kokende hars tot andere gedachten kunnen brengen. Het meisje ervaart deze straf als een verblijf in een bubbelbad en spartelt er vrolijk op los. Rondspattende druppels die de beulen raken veroorzaken bij hen venijnige brandwonden. Na deze mislukte executie laat de Hadrianus het kind onthoofden. Vol hoop op een mooie plaats in het heiligenpantheon rolt haar dankbare hoofd over de grond. Ze wordt bekend onder de naam ‘Hoop’.

Liefde

De derde dochter moet voor de inmiddels radeloze tiran verschijnen. De negenjarige verklaarde dat er maar een god is. De keizer voelt zich reeds vernederd door haar twee oudere zusjes. Hij eist dat het kind een offer brengt aan de godin Artemis. Ze weigert. Verbijsterd laat hij het kind tot bloedens toe geselen en haar armen en benen uit de kom trekken. Volgens de legende vertelt ze haar twee beulen dat het kriebelt. Ze moet vreselijk lachen. De sprakeloze keizer eist een uiterst pijnlijke straf voor het kind. Hij voelt zich in zijn hemd staan. De beulen hebben grote moeite het lieve meisje nog verder te martelen. Moeder Sophia gebiedt haar dochter liefde te tonen voor haar beulen en de tiran. Met een garantie als gevierde martelares naast de troon van Jezus als beloning. De drie beulen besluiten om het kind te spiesen met een ijzeren pin. Het resultaat is een dankbare liefdevolle blik. Omdat het kind nog steeds weigert haar christelijk geloof af te zweren wordt ze onthoofd. Ze staat bekend als ‘Liefde’.

Sophia

Moeder Sophia is zo trots als een pauw op haar drie dochters en ze kan niet wachten op haar executie waarmee zij net als haar dochters de felbegeerde status van martelares kan verwerven. De getergde keizer heeft inmiddels door waarmee hij de ijzige moeder het meest kan raken. Ze wordt weggestuurd samen met de verminkte maagdelijke meisjes. Wetende dat ze nooit een beroemde martelares zal worden krijgt ze een burn out. Ze sterft als een depressieve vrouw die geestelijk intens heeft geleden. Door dit lijden en vooral omdat ze de hemel heeft verrijkt met drie jonge maagden krijgt ze vijfhonderd jaar later de iets minder hoge status van heilige toebedeeld.

Symboliek

De legende van Sophia en haar dochters is doorspekt met middeleeuwse symboliek zoals het getal drie en de mooie jonge maagden. Wie goed in dit verhaal duikt ontdekt de gedachtewereld van de middeleeuwer. De heilige Sophia staat symbool voor wijsheid en kennis. Zij heeft geleerd dat geestelijke groei nodig is om inzichten te verwerven. Het kille hart zal dan ontdooien. Dit is de reden dat ze de laatste ijsheilige is geworden. In de legende komt de ouderlijke verantwoordelijkheid ter sprake. Als ze voor de keizer verschijnen blijkt dat de handelingsonbekwame dochters alle informatie hebben gekregen die nodig is om een eigen mening over de geloofskwestie te kunnen vormen. Zij zijn prima in staat om hun mening tot uitdrukking te brengen. Zo goed dat zelfs het hoogste gezag in verlegenheid komt. De moeder blijft aanwezig tijdens de executies en de rechtspraak en staat hen bij. Er is geen belangenconflict.

Maagden

De drie maagden hebben ‘de zonde’ nog niet begaan en gaan onverschrokken hun dood tegemoet. Een maagd was in de middeleeuwen een metafoor voor iemand met een uitzonderlijk zuiver karakter. Een bijzonder rechtschapen mens. Iemand die niets fout doet. De boodschap in het verhaal is dat de maagden tijdens hun pijnlijke martelingen bijgestaan worden door het bovennatuurlijke omdat hun geloof zo sterk is. Evenals Jezus kunnen de meisjes door dat geloof onverschrokken hun dood tegemoet gaan. Hun moeder is geen maagd meer en is daarom ‘bevlekt’. De maagden hoeven slechts een pijnloze martelsessie te ondergaan om de heiligenstatus te bereiken. Door hun maagdelijkheid zijn ze al net zo rechtschapen als een heilige. De meisjes krijgen in het verhaal een bovennatuurlijke verdoving. Hun moeder wil die status ook verwerven maar doordat zij geen zuiver karakter heeft krijgt zij geen ‘verdoving’. Zij moet nog leren hoe zij zuiver en rechtschapen kan worden. Dat is een moeilijke en harde weg. Met die wijsheid en kennis verwerft ze uiteindelijk de status van heilige en kan Sophia haar kille wereld inruilen voor een mooie bovennatuurlijke wereld. Met Geloof, hoop en liefde was die bereikbaar. De middeleeuwers voelden zich gesterkt door dit verhaal. Hun vaak harde levens kregen een betekenis.