Ligt het aan de herfst? Is het vanwege de wat beduusde Prinsjesdag? Hoe komt het toch, dat ik me sip voel en beteuterd? Prinsjesdag misschien!
Mijn onkunde werd op pijnlijke wijze duidelijk toen ik, tegen een mannelijke collega die nogal eens provocerend uit de hoek kan komen, vol overtuiging beweerde dat de koning inspraak heeft in de tekst van de troonrede. Dit speelde zich af op de derde dinsdag van september in de kantine op school. Ten overstaan van derden bleek: ik zat er helemaal naast. De koning mag dan wel een aardig zakcentje krijgen toegeschoven, hij heeft echt helemaal niks te vertellen. Bij snelle navraag op rijksoverheid.nl en zelfs Bing werd het glashelder; het is allemaal poppenkast. De troonrede wordt van haver tot gort geschreven door de minister-president, al dan niet demissionair. De taak van de koning is ceremonieel en daarmee basta. Er werd een tweede erudiete collega bij gehaald en mijn stelligheid werd de extra nagel aan de schandpaal.
September is de maand van tegenstrijdigheid. De zomer trilt nog na, maar de extase is vermengd met lichte treurnis. De troonrede is niets anders dan de opsomming van de regeringsplannen voor het nieuwe werkjaar. De ceremoniële rijtoer in de glazen koets en de balkonscène bij terugkomst op Paleis Noordeinde houden een traditie in stand waarbij het Wilhelmus de muzikale noot is die uiting geeft aan de tegenstrijdigheden van de menselijke emoties.
Wij Nederlanders zijn zwaar beledigd als we worden aangezien als Duitsers, maar in het Wilhelmus eren we de godsvruchtige koning van Dietse bloed. Ik moest denken aan die uitspraak van een andere Duitser. Goethe schreef alweer ruim tweehonderd jaar geleden de bekende spreuk; ten hemelhoog juichend, tot de dood bedroefd, gelukkig is alleen de ziel die bemint. Deze regels komen uit zijn toneelstuk over Graaf Egmont die ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog werd onthoofd wegens verraad.
Verraad past ook zo helemaal bij september. De man geloofde stellig in de goedheid van de mens en streed dapper tegen de despotische hertog van Alva. Hij had ook kunnen kiezen om bij een knapperend haardvuurtje de bij de jacht geschoten eenden op te peuzelen. Menig graaf zou daaraan de voorkeur hebben gegeven. Maar deze dappere held weigerde te vluchten en zijn ideaal van vrijheid op te geven. In de steek gelaten door de lafheid van het volk werd hij op 5 juni 1568 op de Grote Markt in Brussel terechtgesteld en inspireerde zo Goethes poëzie.
Niet ver van diezelfde Grote Markt zat ik een paar dagen voor Prinsjesdag zelf een heerlijke eendenborst te verorberen bij Comme Chez Soi en dat in het gezelschap van trouwe vrienden. Het is heerlijk om af en toe te proeven van het goede leven, vooral als dat gebeurt door de generositeit van iemand die zich makkelijk hoogstaand gezelschap kan veroorloven. Ons kent ons is gelukkig niet voor iedereen het motto en niets is aangenamer dan in gemêleerd gezelschap op voet van gelijkwaardigheid stellig te debatteren.
Von Goethe was een wetenschapper en filosoof, een natuuronderzoeker en dichter en ook nog eens staatsman. Hij was een aantal jaren kanselier van Weimar en heeft toen wellicht ook een paar miljoenennota’s gepend. Als geen ander begreep hij hoe de complexe menselijke natuur te verwoorden. Hij was een romantische rationalist wat op zich al een tegenspraak lijkt. Precies zo voel ik me vaak, vooral in september.
Voor de koning heb ik een vernieuwende suggestie. Aangezien zijn ceremoniële rol als staatshoofd vooral bedoeld is om onze natie te vertegenwoordigen en te verbinden, stel ik voor dat we vanaf de volgende Prinsjesdag Rutte aanstellen als ceremoniële troonrede-redenaar. Dan gaan de koning en het volk samen lekker sportdag vieren met touwtrekken als kampioenenspel en het hele koningshuis met vlaggetjes en toeters in een aanmoedigende rol. Na afloop krijgen we de prijsuitreiking op het balkon die live wordt gestreamd in het hele land. De balkonscène wordt voortaan een hoogtepunt met wie het-eerst-komt-het-eerst-maalt-plaatsen vooraan op het plein en niet achter de hekken. En de veertien coupletten van het Wilhelmus worden uit volle borst gezongen in reggaebeat. Bring it on.
