De geschiedenis kan je niet veranderen. Wat is gebeurd is gedaan. Wel is er steeds verandering in hoe je kijkt naar dat wat is gebeurd. Dat doet elk mens. Wanneer je als puber terugkijkt op je peuterjaren vind je dat je toen zo onbenullig was. Twintig jaar later is je kijk op die kinderjaren weer anders en tegen de tijd dat je gepensioneerd bent en terugdenkt, zie je weer een ander verhaal.
Als jong meisje las ik verhalen over slaven in Afrika en Amerika, harems in Arabië en gladiatoren in de Romeinse tijd. Hoe gênant het is om dit nu toe te geven, er zat een romantisch tintje aan die verhalen. Het drama van de onderdrukte en de onderdrukking. Macht en machteloosheid aan elkaar verbonden zoals in de 'commedia dell'arte' de vrek Pantalone en Colombina, het dienstmeisje.
In mijn fantasie was ik onderdrukte en nooit machthebber. Maar de romantische fantasie was dat de machthebber iets begeert dat niet kan worden gepakt en alleen kan worden gegeven. Dat ik me aan de kant van onderdrukte schaarde, is niet verbazingwekkend. Ook vrouwen hebben ketens van zich moeten afschudden en dat proces is nog lang niet voltooid. De rolmodellen van vrouwen in machtsposities in de geschiedenis werden vooral afgeschilderd als kwaadaardig: Lady Macbeth, Catherina de Medici, Kenau Hasselaar.
Probeer je zwarte rolmodellen te vinden in de huidige geschiedenisboeken, dan zal je lang moeten zoeken. Misschien leer je iets over de zwarte farao’s of koning Salomon en gelukkig, nu in de modernste geschiedenis, Martin Luther King, Nelson Mandela en president Obama.
Ondanks de wetenschap dat de westerse beschaving ooit is ontstaan op het Afrikaanse continent, blijft de kennisoverdracht steken bij vermelding van Egyptische en Perzische culturen. Over de zuidelijkere delen zoals Nubië en Ethiopië is nauwelijks iets bekend.
Het verhaal van de geschiedenis met andere ogen
De moderne geschiedenis die in Europa wordt onderwezen kan je grofweg verdelen in vóór en na de wereldoorlogen. Daarvóór ligt de splitsing bij de verlichting en de industriële revolutie, juist een periode die het uitbuiten van de medemens als gevolg had. Laten we hopen dat in het nieuwe verhaal van de geschiedenis die grens zal worden gelegd tot vóór en na de afschaffing van de slavernij.
Het momentum was groot, op 1 juli 2023, precies 150 jaar na woensdag 1 juli 1873 toen de laatste tot slaaf gemaakte mens officieel zijn vrijheid kreeg. Gelukkig waren er veel mensen in het Oosterpark in Amsterdam. Ze waren gekomen om op afstand te luisteren naar de plechtigheid. Gelukkig werd de plechtigheid gestreamd op drie tv-zenders en op grote schermen bij het Museumplein waar een nog grotere groep mensen was samengekomen.
Gelukkig spraken Linda Nooitmeer, bestuurdersvoorzitter van Ninsee en koning Willem-Alexander gedenkwaardige woorden bij Nationaal Monument Slavernijverleden. Dit prachtige kunstwerk is gemaakt door de Surinaamse kunstenaar Erwin de Vries en aan het eind van de ceremonie was het metersgrote beeld omringd door bloemenkransen. Gelukkig was het niet een afgeraffeld moment en raakte de vraag van de koning om vergiffenis, bij alle aanwezigen, de plek in hun ziel die ons als mens met elkaar verbindt.
Helaas gaat nu al de verslaggeving van dit moment enkel over de woorden van de koning. Bij de foto op de site van het Koninklijk Huis wordt Linda Nooitmeer niet met naam genoemd. Gelukkig noemde de koning de rol van verzetsstrijders en hun heldhaftigheid. Het is te hopen dat hiermee het verhaal wordt bijgesteld dat de afschaffing enkel te danken is aan het verlichte denken van de onderdrukkers.
De koning zei in zijn speech: “…. een medemens zien als koopwaar, als willoos werktuig om winst mee te maken … Wij dragen de gruwelijkheid van het slavernijverleden met ons mee. De gevolgen daarvan zijn vandaag nog steeds te voelen in racisme.”
Inderdaad, Linda – dat mag nooit meer gebeuren. De rol van het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis is nog niet uitgespeeld. Er moet nog worden gesproken over eerherstel en wellicht moeten gestolen schatten worden teruggegeven.
Sting heeft een mooie zin in één van zijn liedjes: “De geschiedenis stinkt van al het onrecht dat de ene mens de ander heeft aangedaan. Het belangrijkste nu is om te zorgen dat de verhalen worden verteld en gehoord.” Bij de nationale Bevrijdingsdag zijn er weinig Nederlanders die betreuren dat de tijdelijke overwinnaar Duitsland werd verslagen. Er zijn steeds minder Nederlanders die betogen dat de slavernij geen groot onrecht was. Steeds meer Nederlanders geloven dat de geschiedenis van de onderdrukten ook moet worden onderwezen.
Het begint met dit feest voor alle Nederlanders die als eersten dit kantelpunt in de geschiedenis beleven. Eerst was er de afschaffing en nu de vraag om vergiffenis. Pantalone en Colombina laten de wereld zien dat de oude rollen uit de mode zijn. Laten we hier meteen een nationale feestdag van maken. 1 juli , algemene Bevrijdingsdag als herdenking aan alle momenten in de geschiedenis waarop de kwade machten werden omvergeworpen door de goede.
