Burgerschap is een verplicht onderdeel van Graaf Engelbrecht in het lesprogramma. Bij het domein ‘identiteit’ hebben leerlingen interviews gehouden met grootouders. De diepgang en de besproken onderwerpen zijn ontroerend, grappig, herkenbaar, liefdevol en hebben de band tussen verschillende generaties versterkt.
Deze week: onderdelen uit een interview met de opa van Eren uit havo 5.
Mijn opa heet Mehmet Safranti en is geboren op 3 maart 1955 in het dorp Kayapinar (dorp in Kayseri). Hij is als gastarbeider naar Nederland gekomen om geld te verdienen voor zijn gezin. In dit interview wil ik hem vragen hoe hij zijn leven als gastarbeider in Nederland heeft ervaren.
Kunt u vertellen waarom u naar Nederland bent gekomen?
De grootste reden dat mijn opa naar Nederland is gekomen was de geldnood dat er was in Turkije. Zoals hij zelf zegt: “We hadden geld nodig” (Para lagzimdi evlat).
Het was vooral ook een hype om met alle mannen in het dorp naar Europa te gaan, zegt mijn opa. Want iedereen had een beeld over Europa alsof het een andere wereld was. Je moest wel de mogelijkheid pakken die er werd gegeven vanuit Europa, zegt hij. (Bu gelen sansi kenara birakamazdik, tabikiide Avrupaya gidecektik).
We konden deze kans natuurlijk niet laten liggen, natuurlijk gingen we naar Europa. Dus als conclusie gaf hij aan dat de reden voor de komst naar Nederland een kwestie was van het man van het huis zijn, hij was de man dus hij moest zorgen voor de familie. “Als de man van de familie zijnde moest ik zorgen voor het huis, dus daarom ben ik helemaal naar Europa gegaan” (Erkek olarak ben bakmak zorundayim eve, onun icin gittim ta Avrupaya).
Wat voor werk deed u toen u in Nederland aankwam?
Mijn opa begon als arbeider te werken in de Coca-Cola fabriek in Dongen. Dat is eigenlijk een plek waar ook veel dorpelingen werden neergezet om te werken, vertelt mijn opa. Ze werden met bussen vervoerd naar door de overheid geregelde huisjes, en vervolgens elke ochtend naar de fabriek. “Ze hebben ons als eerste onze huisjes laten zien, en de eerste ochtend de plek waar we gingen werken, en dat bleek de Cola-fabriek in Dongen te zijn”. (Bize ilk evleri gosterdiler, ilk sabahdada calisacagimiz yeri gosterdi. Oda Dongendeki Cola fabrikasiymis). “Het werk dat werd verricht was alleen maar de dopjes op de flesjes te plaatsen, dat was het”. (Tek yaptigimiz is, colalara kapak takiyorduk, o kadar).
Hoe zag een gemiddelde werkdag er voor u uit?
Ze vertrokken uiterlijk half 8 vanuit de huisjes richting de fabriek, want ze moesten uiterlijk 8 uur al aan het werk zijn. (Bizi en gec saat 7 bucukta beklerlerdi otobuste, cunku saat 8’de is basinda olmaliydik). “Het werk dat gedaan moest worden was niet slecht of zwaar, alleen het staan was zwaar, omdat we elke dag tot 17.00 uur moesten werken.” (Yapilicak is kotu degildi, ama butun gun ayakta durmak agir geliyordu. Cunku 5’e kadar calisyorduk her gun).
Kunt u vertellen over de werkomstandigheden?
Het was eigenlijk allemaal redelijk goed geregeld. Mijn opa had een klein huisje voor zichzelf, een Turkse supermarkt dichtbij, en alleen maar Turkse buren. (Yasam tarz aslinda cok iyidi, kendi evimiz, bakkalimiz, ve sadece Turk komsularim vardi). Er werd redelijk goed gezorgd voor de Turkse arbeidsmigranten, het enige wat een groot probleem was, is dat de familie niet meer zo dichtbij was. We kregen ook niet altijd de optie om te mogen bellen naar het thuisland, want in die tijd was ’t veel moeilijker. (Tek problem alemizin uzakta olmasi, telefonla aramkta bu gunler gibi degildi, cogu zaman arayamazdik).
Hoe was het om in Nederland te wonen?
In Nederland wonen vonden ze eigenlijk heel erg, omdat Turken heel trots zijn, Ze wilden hun land eigenlijk nooit verlaten.
Maar eveneens vonden ze het niet zo erg, want er werd eigenlijk een tweede Turkije voor ze gemaakt in Nederland, dus ze lieten de arbeiders hun land helemaal niet missen. “Eerst vond ik mezelf een verrader, we gingen eenmaal werken in een ander land, en ik verliet mijn eigen land daarvoor. Ik dacht dat ik Turkije zou missen, maar toen ik in Nederland kwam, voelde het alsof ik nog steeds in Turkije was. Er waren Turkse supermarkten, slagers, cafés, en er waren allemaal Turken om me heen. Het leek mijn eigen dorp wel.”
(Ilk basta kendimi hain hisediyordum, kendi vatanimi birakip baska ulkeye calismaya gidiyordum, ulkemi ozleyecegimi sandim. Ama Hollandaya geldigim zaman, kendimi Turkiyede hissettim, magzalar Turk magzasiydi, Turk kasapive kahveler, ve bide her taraf Turklerle doluydu, kendi koyum gibiydi).
Kunt u vertellen over de huisvesting en leefomstandigheden?
“Het was eigenlijk heel simpel, ze hadden een klein dorpje gemaakt, en hielden zo alle Turken bij elkaar. Het huis dat ze mij gaven was klein, maar je had alles erin. Kraan, koelkast, wc, dit soort dingen waren allemaal aanwezig in ’t huis. Het was leefbaar, maar toch was ’t enige probleem dat mijn familie er niet was. Uiteindelijk is toch een deel uiteindelijk naar Nederland gekomen.” (Cok basit aslinda, kucuk bir koy yapip butun Turkleri bir arada tutular, verdikleri ev kucuktu, ama hersey vardi icinde. Musluk, buzdolabi, tuvalet, oyle seyler hepsi vardi icinde. Yasanacak haldeydi, ama yinede tek problem aiyle yoktu yanimnda, ama sonradan zaten Hollandaya geldi bir kismi).
Hoe was het om in een ander land te wonen waarvan u de taal en cultuur niet kende?
“In het begin was ik alleen maar met Turken dus was ’t geen probleem voor mij, maar later toen je oma en tante er waren, kwamen we steeds meer in contact met Nederlanders. Ik heb nooit Nederlands geleerd, Voor mij was ’t alleen erg belangrijk dat ik de cultuur respecteerde, dat vond ik genoeg.” (Ilk basta sadece Turklerle oldugum icin bunda bir problem yasamadim, ama sonradan annanen ve teyzen geldiginde Hollandalilarla da fazla muhattap olduk. Hollandacayi hic ogrenmedim, ama benim icin onemli olan onlarin culturune saygili olmak. O kadar yeter).
Hoe was het om uw familie achter te laten in het land van herkomst?
Het was eerst erg zwaar voor mijn opa om zijn familie achter te laten, want de normen en waarden die er in Turkije waren, bleven eerst ook gewoon in Nederland doorgaan. Hij liet dus alleen zijn familie achter. Maar het werd minder erg, omdat hij elke maand een bedrag kon sturen naar zijn familie, en hij kreeg dus een lekker gevoel omdat hij wist dat zijn familie goed te eten had. Het was pas echt helemaal voorbij toen mijn oma en tante naar Nederland konden komen. Toen pas was hij helemaal tevreden in Nederland. Uiteindelijk krijgt mijn opa hier nog twee zonen en een dochter, en dat is mijn moeder.
“Dat was ’t ergste, om mijn familie in Turkije te laten, want ik leefde hoe ik in Turkije leefde door in Nederland, ik liet alleen mijn familie achter, en dat was heel zwaar voor mij. Wat het verzachtte was het geld dat ik stuurde naar ze, het feit dat ik wist dat zij een volle maag hadden daar, gaf me een enorme rust. Maar toen mijn vrouw en dochter kwamen, verlangde ik verder niets meer in mijn leven.” (En kotusu de oydu zaten, ailemi Turkiyede birakmak, cunku Turkiyede oldugu gibi Hollandada da yasiyorduk, tek arkada biraktigim ailemdi, oda cok agirdi. Yumusatan da gonderdigim para oldu, orda karinlarinin tok oldugunu bilmek cok rahat vericiydi. Ama karim ve kizim geldikten sonra, hayatimda baska bisey istemedim).
Heeft u zich geïntegreerd in de Nederlandse samenleving?
Hij heeft erg zijn best gedaan vindt hij zelf, maat het is hem niet compleet gelukt. Vooral de taal kreeg hij maar niet onder de knie. Maar hij kon wel goed overweg met Nederlanders, hij opende namelijk ook een zaak met zijn zoons aan de Baliëndijk in Doornbos, een Turkse supermarkt. Dat zijn zonen Nederlands konden spreken was voor hem al genoeg, zo kon de Turkse supermarkt goed doordraaien.
”Ik heb het heel veel geprobeerd, maar het lukte maar niet, en dan vooral de Nederlandse taal. Maar Nederlanders zelf mag ik heel erg. Ik heb ook met die gedachte mijn zonen en dochters opgevoed, en natuurlijk met hun Nederlandse taal een supermarkt geopend.” (Cok denedim ama olmadi, hele su hollandaca varya, onu hic beceremedim. Ama hollandalilari cok severim, ogullarimi ve kizlarimi ona gore yetistirip buyutum, sonradanda onlarin diliyle bakkal actik).
Hoe was het om een moslim te zijn in Nederland?
Mijn opa vond ’t erg prettig om Islam te praktiseren in Nederland. Nederland stond natuurlijk al bekend als een tolerant land, dus mijn opa maakte zich daar niet echt zorgen over. Maar hij was er ook wel klaar voor om als zijn geloof niet geaccepteerd zou worden, dat hij alsnog zou blijven praktiseren.
“Het was niet moeilijk om moslim te zijn, als dat wel zo zou zijn, zou ik alsnog doorgaan met praktiseren. Maar ik verwachtte ook niks ergs van Nederland, ze hebben me ook niet teleurgesteld. Eerst werd er een halal slagerij opgericht, en daarna werden er moskeeën geopend. Gelukkig hebben ze ons goed verwelkomd.” (Musliman olmak zor degildi, olsa bile yine de olurdum. Zaten Hollandada boyle bisey beklemiyordum, geldigimdede yanitmadilar. Once helal kasap yaptilar, sonra hepimizi camii actilar. Cok sukur iyi davrandilar).
Heeft u nog een boodschap voor de jongere generatie?
“Ik heb voor jullie al mijn jaren gewerkt, weet de waarde ervan, en werk ook zo hard voor de komende generatie, doe alles wat je kan.” (Biz bunca yil sizin icin harcadik, sizin icin calistik, degerini bilin sizde gelecek nesil icin elinizde geleni yapin).
Conclusie
Ik heb door dit interview te maken veel geleerd over mijn opa’s jongere jaren, wat in principe onvoorstelbaar is voor onze nieuwe generatie jongeren. Het is niet voor te stellen om voor werk naar een ander land te reizen. Het is ook erg indrukwekkend hoe mijn opa het heft in handen neemt in de familie om zichzelf als het ware op te offeren, zodat het gezin eten op tafel heeft. Ik vind ook zeker dat met name de jongeren van nu veel meer waardering moeten tonen aan de eerste generatie van onze stambomen die nieuw zijn gekomen in Nederland, want ze hebben veel opgeofferd voor een betere toekomst voor ons.
