De scholen zijn weer begonnen en uw kind gaat naar een nieuwe groep of naar een nieuwe school. Heel belangrijk is dan dat uw kind met plezier naar school gaat en in alle rust zich kan ontwikkelen met behulp van de geboden leerstof en op sociaal gebied met behulp van de juiste omgangsnormen. Scholen hebben allerlei protocollen om uw kind een veilige plek te bieden. Maar soms gaat het niet zoals gehoopt en wat doe je dan als ouder?

Kinderen vertellen niet altijd wat hen dwars zit en daarom is het belangrijk om op de signalen te letten. Zeker als het om pesten gaat, of dat nu op school, bij een vereniging of online is. Er zijn al diverse programma’s zoals: ‘Over de streep’ en ‘de Kanjermethode’ die het onderwerp behandelen en ook de consequentie van pesten laten zien.

Impact
Het is bekend dat voor degene die wordt gepest het hele nare gevolgen kan hebben. Angst, onzekerheid en een laag zelfbeeld liggen daar vaak aan ten grondslag. Hoe ga je daar als kind of ouder mee om. Mirjam* is bereid om haar ervaringen op dit gebied met ons te delen: “Het begon met een persoon, maar die creëerde een groep om zich heen en stuurde hen uiteindelijk op mij af. Daarna betrok ze ook de kinderen uit mijn klas op de basisschool erbij. Ik was toen elf jaar oud. Eerst trok ik me er niet zo veel van aan, maar toen het door bleef gaan werd ik bang voor hen en andere mensen die er niks mee te maken hadden en durfde ik niet meer naar school. Hierdoor heb ik faalangst gekregen. Ik hield het een hele lange tijd voor me, omdat ik me ervoor schaamde tot het erger werd en ik mijn ouders er over heb verteld. Toen ik klaar was met de basisschool en naar de middelbare school ging ben ik naar een psycholoog gegaan, omdat ik dus bang voor mensen was.”

Hulp zoeken
“Uiteindelijk ben ik sterker in mijn schoenen gaan staan”, zegt Mirjam. “Het is nu ongeveer vijf jaar geleden en tot op de dag van vandaag weet ik nog steeds niet waarom ik werd gepest. Eerst was ik een van haar beste vriendinnen en een dag later was ik haar slachtoffer. Af en toe heb ik daar nog wel last van, vooral in bijvoorbeeld de stad heb ik daar veel last van. Er zijn daar veel mensen en ik heb dan altijd het gevoel alsof ik word aangekeken door mensen die helemaal niet naar mij kijken. Wel heb ik geleerd om me niet meer op mijn kop te laten zitten. Als mensen slecht over mij praten durf ik er zelf wel wat van te zeggen. Tegen kinderen die nu gepest worden zeg ik: vertel iemand die je vertrouwt over wat er aan de hand is, zij kunnen jou helpen. En laat de pesters niet merken dat je bang bent, ook al is dat super lastig. Als de pesters merken dat je bang voor ze bent vinden ze het allemaal maar leuk en gaan ze door. Als je niet op ze reageert is het niet meer leuk voor ze en zullen ze stoppen. Tegen de pestkoppen wil ik zeggen: “Door te pesten ziet iedereen hoe onzeker je zelf eigenlijk bent. Ze pesten alleen maar om zich stoer te voelen, zodat ze dan aandacht krijgen van mensen. Het is alleen maar uit onzekerheid en jaloezie.”

Nasleep
Ook Petra* (69), Elvira* (31) en Maarten* (27) hebben op de basisschool last gehad van pestgedrag. Voor Petra begon het omdat zij van Indische afkomst was en toentertijd er nog geen multiculturele samenleving was. Wat zij als jong meisje mee had gemaakt heeft haar gevoel van eigenwaarde behoorlijk aangetast. Dat geldt ook voor Elvira en Maarten, die niet veel over dit verleden willen vertellen, maar wel aangeven dat het héél veel met hen heeft gedaan.

Expertise
Aan psycholoog mw. Drs. Caroline C. van Rheenen van Labyrinthe.nl legde HBN-MP ook enkele vragen voor om haar deskundige kijk op het onderwerp ‘pesten’ weer te geven.

Met welke klachten komen mensen die gepest zijn doorgaans bij u?
“Mensen die vroeger in hun jeugd gepest zijn melden zich vooral aan met een laag zelfbeeld, intense gevoelens van angst, machteloosheid en hopeloosheid, depressieve klachten en sociale angst. Deze constante stress kan leiden tot de ontwikkeling van trauma's (posttraumatische stress stoornis, PTSS), die een leven lang kunnen meegaan en ernstige gevolgen kunnen hebben voor de geestelijke gezondheid van het slachtoffer. Mensen die gepest zijn hebben veel moeite om anderen te vertrouwen en maken vaak moeilijk vrienden. Ze hebben vaak nog herbelevingen van het pesten in de vorm van heftige herinneringen en nachtmerries.”

Hoe groot kan de impact van gepest worden op jonge leeftijd zijn?
“De impact van gepest worden op jonge leeftijd kan heel groot zijn. Vaak dragen volwassenen de beelden en situaties van vroeger nog bij zich. Ze piekeren veel over hoe ze overkomen op anderen en zijn bang om weer gepest te worden of iets te doen wat kan leiden tot pesten. Ze zijn vaak onzeker en angstig om contacten aan te gaan en voor zichzelf op te komen. Dit kan invloed hebben op hun stemming en hun zelfbeeld. Pesten kan ook leiden tot PTSS-klachten. Ze herbeleven dan hun pestverleden. Een ander punt is dat mensen die gepest zijn vaak bang zijn dat hun kinderen ook gepest gaan worden. Dit kan, ook al wil je dit als ouder voorkomen, toch ook invloed hebben op de kinderen. Pesten heeft dus verstrekkende gevolgen.”

Wat adviseert u doorgaans aan mensen met een pestverleden om weer krachtiger in het leven te staan?
“Als mensen met een pestverleden zich bij mij aanmelden, kijken we waar ze vooral last van hebben. Zijn dit beelden en/of herinneringen van vroeger? Pieker je veel over hoe je overkomt, ben je bang dat je kind gepest gaat worden. Soms is cognitieve gedragstherapie een ingang en EMDR kan ook goed helpen bij de beelden die sommige mensen nog voor zich zien. Imaginatie en Rescripting (ImRs) is ook een mooie methode om krachtiger te worden. Er wordt dan gekeken wie of wat hen had kunnen helpen vroeger. Hun herinnering wordt herschreven op deze manier. Het is belangrijk dat mensen hun pestverleden achter zich kunnen laten en open kunnen staan voor positieve relaties. Het is belangrijk dat ze zich minder onzeker gaan voelen en voor zichzelf op kunnen komen. Dat ze in het nu leven en niet in het verleden.”

Wat denkt u dat de oorzaak is, waardoor iemand een ander gaat pesten?
“Voor de meeste kinderen is pesten vooral een manier om meer (sociale) status en aanzien in een groep te verkrijgen. Andere oorzaken kunnen concurrentiedrang, jaloezie, verveling zijn of er wordt gepest om frustraties af te reageren. Soms is een pester vroeger zelf gepest of bang om gepest te worden. De pester probeert de aandacht van mogelijke pesters af te leiden door iemand anders te pesten. Een oorzaak kan ook zijn dat ze het moeilijk vinden om te zien dat de ander iets heeft wat zij niet hebben. Een pester kan een negatief zelfbeeld hebben, zich onzeker voelen, en daarom anderen naar beneden halen om zich beter over zichzelf te voelen. Soms komt pesten door groepsdruk: ze willen stoer doen tegenover anderen en kiezen een gemakkelijk slachtoffer uit. Meestal is dit iemand die verlegen is, moeilijk contacten legt of andere hobby's heeft dan de meeste andere kinderen.”

Wat wilt u de kinderen/mensen die pesten meegeven om zich bewust te laten worden voor wat zij aanrichten?
“Ik wil ze meegeven dat pesten veel impact op een ander heeft. Mensen die gepest zijn vroeger, dragen dit lang met zich mee. De pester kan wel denken dat het allemaal wel meevalt, maar weet dat dit niet zo is. Je kwetst en beschadigt een ander en zorgt ervoor dat iemand dit jaren, soms zijn hele leven met zich meedraagt. Jij als pester kan het misschien achter je laten maar degene die gepest is niet. Denk daaraan als je anderen pest, bedenk wat je een ander aandoet.”

Wat wil jij ouders/opvoeders meegeven van kinderen die worden gepest?
“Neem je kind serieus, luister naar je kind en praat over wat je kind kan doen, geef handvatten. Niet zeggen dat ze er maar op moeten slaan of het terug moeten doen, want dat kan je kind meestal niet en is ook niet helpend. Je hoeft je niet te verlagen tot het gedrag van een pester. Ga praten met de pesters en hun ouders. Geef je kind zelfvertrouwen en geef het mee dat het niet zijn/haar schuld is dat het gepest wordt. Zorg dat je kind een vertrouwenspersoon heeft en grijp in als je kind door het pesten verandert. Zoek hulp, in de vorm van een kindercoach, kinderpsycholoog. Soms helpt sporten om gepeste kinderen weerbaarder te maken.”

In hoeverre kan een school/vereniging, omgeving waar gepest wordt, bijdragen dat dit gedrag stopt?
“Scholen moeten een anti-pestbeleid opstellen en uitvoeren en een pestcoördinator aanstellen. Leerkrachten hebben een belangrijke taak in het voorkomen, signaleren en aanpakken van pesten. Ik denk dat het belangrijk is dat kinderen die gepest worden weten dat er naar ze geluisterd wordt en dat ze weten waar ze terecht kunnen om zich te uiten. Het is belangrijk dat een kind weet dat hun juf/meester hen serieus neemt. Gesprekken over hoe je met elkaar omgaat in de klas kunnen ook bijdragen aan een veilige omgeving.”

In hoeverre kan de therapie bij een psycholoog bijdragen dat die persoon weer een evenwichtig iemand wordt?
“Een psychotherapie kan zeker bijdragen aan het verwerken van een pestverleden en er voor zorgen dat iemand zelfverzekerder in het leven komt te staan. Door onder andere EMDR of ImRs kan iemand het pesten meer achter zich laten en open staan voor positieve contacten en zich evenwichtiger en minder onveilig en machteloos gaan voelen.” Meer informatie over dit onderwerp is te vinden via internet. Zie onderstaande websites.

W: pestweb.nl
W: labyrinthe.nl

*Vanwege de privacy gebruiken wij gefingeerde namen.