Onder de noemer ‘Open voor jou’ hielden leerlingen van Graaf Engelbrecht bij het domein identiteit als onderdeel van het vak burgerschap interviews met ouderen. Deze keer de buurman van Shardyon uit Atheneum 6.
Omdat mijn opa en oma van beide kanten al lang zijn overleden, hield ik dit interview met mijn buurman Karl Benner. Hij 78 en werkt op dit moment in het onderwijs, als surveillant op de Buas. Meneer Benner houdt van vertellen dus we hebben een lang gesprek gehad. Ik heb veel geleerd over de tijden van vroeger. Meneer Benner is geboren in Duitsland maar hij groeide op in Nederland. In dit interview staat zijn ervaring als Duitse Nederlander centraal.
Duitse achtergrond
De heer Karl Benner is op 3 december 1945 geboren in Neurenberg, Zuid-Duitsland. Zijn moeder kwam ook uit Neurenberg, zijn vader uit Antwerpen. Karl Benner is dus half Duits en half Belgisch, maar hij heeft alleen een Nederlands paspoort. Zijn ouders maakten de oorlog mee. Zijn vader is zelfs vrijwillig in de wapenindustrie van Duitsland gaan werken omdat daar veel vraag naar was. Hij heeft de omstandigheden daar als heel prettig ervaren, in tegenstelling tot zijn ervaring in België. Hij kwam terecht bij Siemens waar hij zijn vrouw heeft ontmoet. Zij werkte bij de ontwerpafdeling.
Ervaring Tweede Wereldoorlog en Koude Oorlog
Zijn moeder maakte de tijd dat Hitler aan de macht kwam helemaal mee. Zij beschreef dit als ‘geen prettige tijd’. Dit kon ik me ook goed voorstellen omdat we Duitsland behandeld hebben bij geschiedenis. Heer Benner vergeleek die tijd met hoe het op dit moment gaat met Rusland en Putin. Hij denkt dat het niet uitmaakt hoe mensen stemmen omdat Putin altijd zijn zin krijgt. Hij hoorde van zijn moeder dat er destijds veel mensen, vooral tegenstanders, werden geliquideerd, opgeruimd of opzijgeschoven door de SS’ers. Zelfs topgeneraals verdwenen. Hij zei ook dat bijna niemand te vertrouwen was. Het zou zomaar kunnen dat je beste vriend een heleboel mensen aangeeft voor zijn of haar voordeel. ‘Levensgevaarlijk’ noemde hij dit fenomeen.
Ik vroeg of hij ook van de Stasi had gehoord en of hij daarover meer kon vertellen. ‘De groene Polizei’ en de ‘Bruinhemden’ werden ze genoemd volgens zijn moeder. Deze groepen beschreef hij ook als ‘levensgevaarlijk’. “De bruinhemden waren ‘een groep analfabeten’ die wél iemand de nek konden omdraaien. Er zaten schoften van jongens bij die zelfs hun eigen broer of ouders verraden.” Zijn moeder had ook een ‘rotjong’ meegemaakt die zijn eigen broer had doodgeschoten. Hij vertelde dat de meesten uiteindelijk door de Amerikanen en Engelsen werden ‘afgeschoten’, ook al werd dit niet altijd bekend gemaakt. “Ter plekke, zonder onderhandelingen’ werden ze neergeschoten”.
Duitsland was hierna jarenlang bezet. Dit was de Koude Oorlog. Hij vertelde dat de splitsing van Duitsland eigenlijk niet zo bedoeld was maar de Sovjet-Unie wilde per se een bepaald gedeelte van Duitsland waardoor goede samenwerking ver te zoeken was. Dit kwam doordat de Russen een deel van Duitsland hadden bezet uit voorzorg, omdat Duitsland betrokken was in beide oorlogen.
Daarnaast vond hij de Russen ook ‘niet te vertrouwen’. Hij vertelde dat aan de kant van Amerika veel dingen ‘netjes werden afgesproken’, terwijl de Russen ‘achter de rug om’ hebben gehandeld en gelijk een grens hebben getrokken. De Amerikanen moesten snel handelen. Berlijn werd de grens. De meesten zeggen volgens hem ook dat de Berlijnse muur had moeten blijven staan, omdat de Russen weer bezig zijn met veroveringen. Veel Europeanen vertrouwen daarom de mensen uit oostelijke landen niet. Er waren gek genoeg wel veel Polen die in Nederland goed konden samenwerken met de moeder van de Heer Benner, ondanks haar Duitse afkomst. Ze werd er wel vaak om uitgescholden. Karl Benner zelf trouwens ook.
Ervaring als Duits kind in Nederland
Hij kwam vier jaar na zijn ouders aan in Nederland. Hij woonde daarvoor bij zijn tante in Duitsland en hij dacht ook dat zij zijn moeder was. Pas toen hij vijf werd mocht hij samen met een Belgische militair die gestationeerd was in Neurenberg met de trein naar Nederland. Zijn ouders vonden het heel onhandig met een baby omdat ze nog geen huis hadden en vaak in hotels woonden. Dit ervoer de heer Benner als een excuus. Hij vond het heel raar dat hij opeens vreemde mensen als familie moest beschouwen. Op vijfjarige leeftijd ben je wel jong maar niet dom.
Hij mocht dezelfde zomer weer terug naar zijn tante in Duitsland met dezelfde militair. Toen hij weer in Nederland bij zijn eigen ouders woonde had hij wel een flinke achterstand vergeleken met zijn leeftijdsgenoten. Die waren al eerder begonnen aan de basisschool. “En dan werd je ook nog eens uitgescholden”, vertelde hij. Hij heeft een superjeugd gehad maar als Duits kind op een Nederlandse basisschool, dat vond hij geen leuke ervaring. Hij had ook nog vrienden uit Indonesië waardoor hij nog meer werd gediscrimineerd. Dit vond hij wel ‘even slikken.’
School vroeger
Ik vroeg hoe het in die tijd was op school. Dit gedeelte kon ik minder goed volgen omdat hij veel verschillende afkortingen noemde voor verschillende soorten onderwijs. Na de basisschool, wat toen nog de lagere school heette, had je middelbaar onderwijs: Ulo Mulo. Dit was te vergelijken met mavo. Ook had je HBS (hoger beroepsonderwijs) en heao (hoger economisch administratief onderwijs). Heao werd al snel havo en vwo / gymnasium. Heao was te vergelijken met vwo: je moest wat beter zijn in wiskunde en talen dan kinderen van de mavo. Daarna kwam er MBO en HBO. De universiteit was er altijd al. Je had ook nog HTS (hoge technische school), dit was alleen techniek en is later hbo-techniek geworden. Dit kan nu gevolgd worden op Avans hogeschool. MTS (middelbare technische school) was er toen ook maar dit heette UTS (uitgebreid technische school).
Karl Benner ging na de basisschool naar een technische school in Ossendrecht, daarna naar de UTS in Breda en tenslotte volgde hij twee jaar VHTO (voortgezet hoger technisch onderwijs). Daarna moest hij stoppen omdat hij geen uitstel meer kreeg voor de dienstplicht. Hij vertelde dat er veel werk was maar dat een diploma wel erg in het voordeel van iemand kon werken.
Hij vertelde over een jongen, André, die heel graag ook een diploma wilde halen, waardoor hij op avondschool zat. De avondschool was de voorganger van de Vavo. Een ander verschil waarover de heer Benner vertelde was er bij het starten van een eigen bedrijf. Er zijn tegenwoordig heel veel regels. Dit was vroeger ook wel zo, maar niet voor elk soort bedrijf. In de horeca, voor kapperszaken of voor coffeeshops bijvoorbeeld was er geen diploma vereist terwijl dat nu wel het geval is. Omdat hij in het onderwijs werkt maakt hij de leerlingen van deze tijd mee. Hij kan goed het verschil zien met de leerlingen van zijn tijd. Tegenwoordig houdt men veel meer rekening met leerlingen met bijvoorbeeld ADHD, autisme of dyslexie.
Dienstplicht
Op 24-jarige leeftijd vervulde hij zijn militaire dienstplicht bij de luchtmacht. Dit beleefde hij als een leuke tijd. Met vier andere cadetten zat hij ruim achttien maanden op een raketbasis in Duitsland. Dit vond hij ‘bijzonder interessant’. Hij moest er raketten testen, demonteren en oefeningen doen. Veel apparatuur kwam uit de Verenigde Staten. Die liepen voor op veel Europese landen. Hij vertelde over een heel klein computertje wat een van de eerste computers was die ze hadden. Alles was in het Engels. Ze waren hier iedere dag mee bezig en de tijd vloog voorbij. Ze gebruikten toen de hyper radar, met twee schotels die doelwitten kon opsporen en volgen. Heer Benner zat toen in de BCC (battery control centrum), een soort zeecontainer die helemaal omgebouwd was met zelfs airco erin. Ze hadden zelfs al een kleine Amerikaanse rekenmachine van het merk Texas.
De raketten zelf waren heel licht maar de bommen die in de raketten zaten waren heel zwaar. Ze moesten dan ook met twee man getild worden. Veel dingen waren al in die tijd elektronisch en de raketten werkten toen op oliedruk en luchtdruk. Hij vertelde dat er toen veel meer aandacht en geld aan defensie werd besteed dan nu, omdat er meer belangstelling voor was. Het was een tijd van veel oorlogen en er was meer respect voor de dienstplicht. Vroeger waren er ook bepaalde tabletten die gebruikt werden bij defensie waardoor je heel snel van bijvoorbeeld een verkoudheid af was. Deze tabletten waren heel bitter, maar nu zijn ze er niet meer.
Ik vond dit interessant omdat het lijkt op de vervolgopleiding die ik wil gaan doen bij defensie: officier luchtverdediging. Dit volgt ongeveer hetzelfde principe alleen worden er in Nederland inmiddels Patriot systemen gebruikt om luchtdoelen op te sporen, te volgen en uit te schakelen. Hij vertelde dat de Amerikanen veel hebben geleerd van Duitse technologie en wetenschappers omdat de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog ook al middelen gebruikten als straaljagers en raketten. Veel Duitse wetenschappers zijn mee naar Amerika gegaan.
Sport
De heer Benner zat op atletiek. Ze deden sporten als kogelstoten, hardlopen, verspringen, hink-stap-springen en speerwerpen. “Een hele leuke en sportieve tijd”, zo beschrijft hij de periode uit zijn jeugd waar hij een sport beoefende. Hij mocht niet voetballen van zijn moeder omdat hij nogal zenuwachtig was doordat hij vaak werd uitgescholden en gediscrimineerd. Bij voetbal ging het er natuurlijk hard aan toe met veel schreeuwen en roepen waardoor hij nog zenuwachtiger kon worden, maar atletiek vond hij wel leuk om te doen dus was het niet zo’n probleem. Hij vertelde dat sportleraren heel netjes waren in die tijd. Tegenwoordig hoor je wel dingen over grensoverschrijdend gedrag in de sport, maar hij heeft daar ooit iets van gemerkt. Ook niet in militaire dienst.
Qua regels klopt het wel dat er steeds meer zijn gekomen om bijvoorbeeld een bepaalde sport veiliger te maken. Vroeger moest je gewoon ‘niet zo piepen’ als je bijvoorbeeld flink was gevallen. Hij vond het toen wel ‘een beetje hard.’ Daarnaast vertelde hij ook dat het voor hem echt geweldig is om te zien alles in al die tijd is verbeterd, terwijl het voor een jongen van mijn leeftijd heel normaal is omdat ik niet anders weet.
Mijn tijd was niet beter
Hij benadrukte ook dat zijn tijd niet beter was dan onze tijd. Hij vindt de tijd van nu super. Ik denk dat wij de toekomst waarschijnlijk ook super zullen vinden. Hij vertelde ook dat veel leeftijdsgenoten vaak zeggen dat iets beter was vroeger maar daar kan hij wel een honkbalknuppel tegen aan slaan want daar klopt volgens hem helemaal niks van. Vroeger heeft hij ook opgepast op mij en andere jongens uit de straat en hebben we samen veel tv gekeken waardoor hij ook al onze basisschooltijd heeft meegemaakt. Toen al vond hij het geweldig hoe alles vernieuwd is en hij kon de verschillen goed zien tussen zijn lagere school en onze basisschool.
Nu zijn er ook veel zaken in de wereld, bijvoorbeeld dat iemand is doodgeschoten, waar je heel snel achter komt door bijvoorbeeld het nieuws op tv of op je telefoon, terwijl je het vroeger pas weken of maanden later te horen kreeg via de krant of de radio. Maar pedofielen of terroristen bijvoorbeeld zullen altijd blijven rondlopen, daar kom je niet vanaf. In dat opzicht is er volgens hem niks veranderd sinds zijn tijd. “In het Midden-Oosten was er in mijn jeugd al ellende. Nu ben ik 78. Is er iets veranderd? Helemaal niks.”
Hij kwam terug op de situatie in Rusland en dat het vooral de oudere generatie is die nog echte communisten zijn en Putin steunen. Het enige wat hij en zijn leeftijdsgenoten wel jammer vinden, is dat het respect een beetje weg is. Mensen zijn nu brutaler en mondiger. Vroeger kon je niet zomaar je mond opentrekken want dan werd je gelijk gestraft, vooral in het onderwijs. In de militaire dienst is dit nog steeds zo maar het is ook wel de bedoeling om goed gehoorzamende soldaten te trainen, maar “Mijn tijd was niet beter”. Hij vertelde dat dit het belangrijkst is.
