De dertiende eeuw was het hoogtepunt van de grote mystici. Mannen en vrouwen die tijdens het leven hun ziel wilden laten versmelten met het allerhoogste. Voor een van hen, een bijzonder mooi meisje, verscheen Jezus in eigen persoon en hij rukte zichzelf voor haar van het kruis. Wie was deze mystica?
Ongeveer achteneenhalve eeuw geleden werd in Tongeren een meisje geboren in een voorname maar verarmde familie. Het kind groeide op tot een levenslustig, sexy meisje. Ze werd verwend en kreeg veel aandacht. Vooral van het andere geslacht! Vanwege haar stand kreeg ze eenvoudig toegang tot een brede kring aan rijke jongelingen die haar via een huwelijk een comfortabel leven konden bieden. Het meisje Lutgardis raakte verslaafd aan het leven.
Een rijke tienerjongen werd hartstochtelijk verliefd op het prachtige, dynamische meisje. En zij op hem! Helaas was er geen geld voor een bruidsschat beschikbaar. Daardoor werd ze gedwongen het klooster in te gaan op twaalfjarige leeftijd. Omdat Lutgardis zich totaal niet interesseerde voor de saaie kloostergemeenschap in Sint Truiden bleef ze s’avonds haar vriendje stiekem ontmoeten in de tuin. In de kloosterbibliotheek las ze de toen nog recente verhalen van de heilige Bernadus van Clairvaux. Deze heilige mysticus had in visioenen letterlijk melk mogen drinken uit de borst van de Heilige Maria, en Jezus was in een ander visioen losgekomen van het kruis en had hem als een soulmate kameraadschappelijk de arm om zijn schouders geslagen, als dank aan zijn toewijding. Dit verhaal maakte grote indruk op Lutgardis.
Mystici
In de kloostergemeenschap werd flink geroddeld. Vooral over de it-girls uit de dertiende eeuw. Dat waren mystica: vrouwen die na intense zelfkastijding en boetedoening in een bijzondere geestelijke toestand konden komen die zo heftig was dat ze God in hun nabijheid konden voelen. Voorwaarde was een wederzijdse liefde tussen het goddelijke en de vrouw in kwestie. Zo’n vrouw moest die liefde verdienen en dat kon alleen maar door zichzelf intens te kwellen.
Een bekende mystica uit die tijd, Maria van Oignies sneed in een klooster te Nijvel zelfs een plakkaat huid en onderliggend weefsel uit haar lichaam en begroef het op het kloosterkerkhof. Als dank daarvoor zou niemand minder dan Jezus zelf aan haar zijn verschenen. Fantasie werd voor haar werkelijkheid. Het grensde aan waanzin maar werd in die tijd beschouwd als een goddelijk visioen. Ze geraakten tijdens zo’n toestand in een zelfgewekte extase. Gillend, schreeuwend en kwakend hielden mystici hun medezusters of broeders uit hun slaap. In Engeland werden deze mystici eeuwen later quakers genoemd.
Het legde hen geen windeieren. De mystici stonden in hoog aanzien. Alle rangen en standen bezochten hen voor raad en advies. Mystici leefden in kloosters of kluizen maar vaak ook buiten deze muren. Voor vrouwen was het een van de weinige middeleeuwse mogelijkheden een hoge maatschappelijke functie te verwerven. Versterving van het zelf en meditatie waardoor je toegang krijgt tot je onderbewustzijn geeft toegang tot gebieden die voor een normaal mens afgesloten zijn. Het geeft inzicht en innerlijke rust. In onze tijd zijn Tibetaanse monniken daarvan een goed voorbeeld. Om een dergelijke geestelijke staat te bereiken is een jarenlange training nodig. Zelfkastijding en zelfverminking versnelt dit niet en een extase met nachtelijk gekrijs hoort daar niet bij. De middeleeuwse kloosterlingen wisten dit en zij liepen daarom met een boog om de mystica en mystici heen.
Wondvocht
Zo ook om het meisje Lutgardis met haar veel te mooie uiterlijk. De zusters weigerden om op het verzoek van de mooie novice in te gaan haar te pijnigen omdat zij wisten dat geestelijk inzicht moet groeien met de jaren. Tot bloedens toe geslagen worden met de zweep versnelt dit proces niet. Toen haar rijke minnaar na zeven jaar besefte dat een huwelijk met Lutgardis onmogelijk was verscheen hij niet meer in de nachtelijke kloostertuin om haar te beminnen.
Omdat een kloosterzuster is gehuwd met Jezus zette Lutgardis haar zinnen op haar hemelse bruidegom. De inmiddels twintigjarige besloot een beroemde mystica te worden. Haar medezusters weigerden haar te kastijden omdat zij wisten dat het Lutgardis te doen was wereldse doelen na te streven. Er zat niets anders op dan zichzelf te pijnigen en te snijden om de gewenste visioenen te krijgen.
Volgens haar vita, haar levensverhaal dat twee jaar na haar dood werd geschreven, werd ze regelmatig bloedend aangetroffen. Het stroomde uit een wond nabij haar hartstreek die ze zelf kundig met een scherp voorwerp had aangebracht. Volgens het boek zou Jezus in een visioen aan Lutgardis zijn verschenen tijdens de laatste ontmoeting met haar lover in de kloostertuin. Jezus hing in het visioen aan het kruis. Hij verklaarde haar zijn liefde en gebood haar hem lief te hebben. De smoorverliefde Lutgardis moest van Jezus afscheid nemen van haar grote liefde. Toen het meisje twijfelde rukte Jezus een vastgespijkerde hand met spijker en al uit het kruis en greep haar hoofd vast. In een ijzeren greep werden haar lippen op de gapende wond in de zijde van de gekruisigde Jezus gedrukt waarbij het bloed en wondvocht met dikke stralen in haar mond stroomde. Ze moest het doorslikken.
Het beroemde verhaal van de lactatie en omarming in het heiligenverhaal over de mysticus Bernardus van Clairveaux werd in haar fantasie voor haar werkelijkheid. Op dat moment werd Lutgardis volgens het verhaal verliefd op haar hemelse bruidegom. Zij gaf Jezus haar hart en hij gaf haar het zijne. Hierdoor werd ze een van de eerste stichters van het heilig hart Jezus. Lutgardis wordt afgebeeld met een doornen kroon op haar hoofd om aan te geven dat zij zich vereenzelvigde met het Bijbelse lijdensverhaal van Jezus. In de middeleeuwen werd op die manier duidelijk gemaakt dat Lutgardis haar wereldse zegeningen aan de kant had gezet om wijsheid en inzicht te verkrijgen ten behoeve van de gewone sterveling. Vanwege haar inzet en intellect groeide ze uit tot prior of kloosteroverste.
Thomas Cantimpre
Om haar ego nog meer te laten versterven verliet ze op haar vierentwintigste jaar het softe klooster en bezocht ze in Borgloon collega mystici Jutta en Christina de wonderbare. Vooral Christina ging in haar zelfkastijding heel ver en had allerlei nuttige tips voor Lutgardis. De mystica raadden haar een strenge kloostergemeenschap aan nabij Luik. Tien jaar later verhuisde ze naar een klooster in Nijvel. De plaats waar de befaamde mystica en kluizenares Maria van Oignies had gewoond. Maar ook daar was het haar niet streng genoeg. Ze bleef zoekende. Toen ze bijna vijftig jaar oud was ontmoette ze de geestelijke en schrijver Thomas Cantimpre die geïntrigeerd was door de bijzondere vrouw.
Lutgardis had inmiddels flink aanzien verworven als mystica onder de middeleeuwse bevolking. Hoewel ze als twintigjarige haar geestelijke wijsheid geforceerd wilde bereiken was haar duidelijk geworden dat dit alleen via een lange en harde weg mogelijk was. Uiteindelijk bereikte haar het gewenste inzicht. Ze werd beroemd en de bijgelovige middeleeuwers raadpleegden haar met allerlei problemen. Alle rangen en standen bezochten haar. Thomas van Cantimpre was onder de indruk van de wijsheid en het nog steeds fraaie uiterlijk van Lutgardis. De geestelijke bleef haar volgen tot aan haar dood.
Op haar tweeënvijftigste kreeg ze last van last van staar in haar beide ogen. Op het laatst kon ze alleen nog maar licht van donker onderscheiden. Lutgardis zag dit als een geschenk uit de hemel. Het toppunt van de zo gewenste straf om geestelijk te kunnen groeien.
Vlaamse beweging
Lutgardis vond Frans een vreselijke taal en was niet in staat om het te leren. Ze smeekte Maria in haar gebeden dat ze nooit gedwongen zou worden om het te leren. Als ze gedwongen werd abdis te worden in een klooster waar men Frans sprak zou dit een feit zijn. Hoewel ze zichzelf graag pijnigde en kastijdde was een cursus Frans een te zware straf voor Lutgardis. Hierdoor is ze later de patroonheilige van de Vlaamse Beweging geworden. Op haar vierenzestigste overleed ze. Twee jaar later schreef Thomas Cantimpre haar levensverhaal. Omdat hij haar zestien jaar persoonlijk had gekend wist hij veel wetenswaardigheden over haar te vermelden. Daarom is er ook maar één vita over Lutgardis. Een die redelijk betrouwbaar is zonder verzinsels en aanvullingen.
Bidstoel
De kloosterzusters van de Benedictinessenabdij in Sint Truiden hebben de bidstoel bewaard waar Lutgardis altijd op zat. Toen Lutgardis een gevierd mystica was geworden werd de stoel bewaakt als zijnde een kostbare schat. Dat is het uiteindelijk ook geworden aangezien het beschouwd wordt als het oudste meubel van Belgie. De stoel wordt als een reliek vereerd. Nog steeds mogen vrouwen die zwanger willen worden even plaatsnemen op het meubel, in de hoop dat een beetje van de immense dynamiek en energie van de heilige Lutgardis hen vruchtbaarheid zal schenken. Het beroemde verhaal van Jezus die zich losrukt van het kruis om iemand te omhelzen werd nog niet zo lang geleden ingebeiteld op grafstenen. Bijvoorbeeld om gesneuvelde soldaten te bedanken dat zij hun leven opgaven ten behoeve van het vaderland.
