Wat voor onderwijs heeft u gevolgd?
Zoals ieder kind ben ik begonnen op de kleuterschool, daarna volgde de basisschool en de huishoudschool. Hierna ben ik naar de kappersschool gegaan, deze duurde drie jaar en dat was het eigenlijk wel. Ik heb zelf geen inspraak gehad in de opleidingen die ik ging volgen, dat werd voor mij bepaald.
Er werd namelijk in die tijd verwacht van meisjes dat ze naar de huishoudschool gingen om ze voorbereiden op het huwelijk en het leven wat daaruit volgt. Ook werd er van je verwacht dat je het pad van de oudste zus volgde, dus mijn zus had voor de kappersschool gekozen en dat betekende dat ik daar automatisch ook heen ging of ik dit nou wou of niet.
Hoe groot was het gezin waarin u bent opgegroeid?
Wij waren thuis met vijven, mijn vader, mijn moeder en drie kinderen, waarvan een broer en een zus. Ik ben de jongste en er zit tweeëneenhalf jaar verschil tussen ieder. In Nederland woonde mijn oma ook bij ons in huis, dus eigenlijk waren we thuis met zessen. Toen ik ongeveer acht jaar oud was is mijn moeder gescheiden van mijn vader en is ze hertrouwd met haar tweede man, die heeft de rest van mijn jeugd voor ons gezorgd en ik had een goeie band met hem.
Was er een religie in de familie en was of bent u streng gelovig?
Er was zeker wel een religie in de familie, maar ik ben niet streng gelovig opgevoed. Mijn moeder was protestant tot aan haar dood en geloofde hier ook echt in. Zo werd er altijd gebeden voor het eten en benoemde ze het ook wel. Mijn vader was katholiek. Mijn ouders zijn dus gescheiden toen ik jong was, ik weet daarom niet of dat mijn vader ook echt (streng) geloofde of dat hij enkel gedoopt was en er verder niets mee deed. Ik ben nu zelf eigenlijk niet gelovig.
In wat voor huis woonden jullie?
Wij woonden eerst in Jogjakarta in Indonesië, dat was een vrijstaande woning in bezit van mijn moeder. Deze is na de oorlog in onteigend door de regering. Op papier staat dit huis nog wel op naam van mijn moeder, maar dit heeft geen waarde meer. In Nederland woonden wij in Krimpen aan de Lek, in een tussenwoning. Dit werd een voorkeurswoning genoemd omdat wij vanuit Indonesië kwamen en Nederland zelf niet onze geboortegrond was.
Ik vond het als kind een groot huis. We hadden een woonkamer, een keuken, een badkamer, drie slaapkamers, een zoldertje, een kleine kelder en een tuin.
Hoe is de relatie met uw ouders, broers en zussen?
Ik heb altijd een hele goede relatie en band met mijn moeder gehad. Door de scheiding kende ik mijn vader minder goed, ik had geen slechte relatie met hem maar ook geen hele goede. De tweede man van mijn moeder had ik een hele goede relatie mee en ik waardeerde hem altijd erg. De relatie met mijn broer en zus is verwaterd.
Werd u streng opgevoed en waarin merkte u dit?
Ik werd zeker strenger opgevoed dan de Nederlandse kinderen. Vriendinnen van mij mochten veelal meer en waren ook mondiger. Dit was ook wel gelegen in het feit dat wij waren geplaatst in een gereformeerde gemeenschap en er altijd wel op werden gewezen dat wij netter moesten zijn, beter ons best moesten doen op school en vooral niet moesten opvallen. Als Indisch kind kreeg je vanuit huis ook extra mee dat je volgzaam en gehoorzaam moest zijn, we moesten immers dankbaar zijn dat we hier mochten zijn. We waren hoe gek het ook klinkt te gast.
Mocht u op zondagen sporten?
Toen ik jong was niet nee. Ik groeide op in een gereformeerde gemeenschap en daar mocht je niet sporten op zondag, dat hoorde erbij zeg maar. Je bleef dan in en rond het huis, je mocht wel spelen gelukkig. Ik ging in mijn jeugd niet naar de kerk, maar wel naar de zondagschool tot een bepaalde leeftijd. Dat was voor kinderen die niet uit een heel gelovig gezin kwamen, maar waarvan de ouders wel wilden dat de kinderen een stukje opvoeding vanuit de bijbel meekregen. Ik vond het vooral leuk omdat er gezongen werd, je had wat te doen op zondagochtend en kon er ook spelen met vriendinnetjes.
Bent u getrouwd?
Ik ben al heel lang getrouwd, inmiddels alweer 53 jaar. Ik heb mijn man Jan ontmoet toen ik zeventien was. We zijn getrouwd toen ik eenentwintig en hij drieëntwintig jaar oud was. Ook voor die tijd waren we best jong.
Hoe heeft u uw echtgenoot ontmoet?
(Opa) Wij hadden een vriendenclubje met vijf-zes van die jongens en een ervan had de week ervoor klappen gehad, geen idee meer waarom. Maar vroeger loste je dat gewoon op met de handen, paar klappen geven en dan was het meestal wel over, het vechten was wel heel anders dan dat dat nu is hoor, veel minder heftig. Wij hadden toen dus gehoord dat dat groepje die zondag in Lekkerkerk zou zijn en wij besloten om daar dan ook maar naartoe te gaan om ze eens even op te zoeken. Maar die groep was niet op komen dagen, dus we stonden daar aan de bar wat te drinken en een beetje rond te kijken. In die tijd zaten de meisjes netjes aan de kant (Vreselijk! – oma) en de jongens stonden bij de bar. En als je dan een meisje zag waar je wel mee wilde dansen moest je haar gaan vragen, maar er was natuurlijk ook altijd kans dat ze je afwees en dan stond je voor joker bij je vrienden. Oma had al een paar jongens afgewezen, maar met mij wilde ze wel dansen en sindsdien zijn we eigenlijk nooit meer gescheiden geweest.
(Oma) Ik moest van mijn moeder met mijn zus mee en mijn zus ging altijd naar Lekkerkerk. Ik vond het zo suf daar en ik zat er helemaal niet op te wachten om daar langs de kant te moeten gaan zitten net zolang tot iemand je vraagt om te dansen, dus ik had daar helemaal geen zin in. De gasten die daar waren vond ik ook suf, dus ik zei eigenlijk altijd nee tegen ze. Maar toen kwam Jan en die zag er niet zo suf uit en die vond ik eigenlijk wel leuk. Dus daar heb ik ja tegen gezegd en toen zijn we gaan dansen. Ik zelf ging altijd naar Krimpen aan de IJssel, daar was het een beetje blues en soul muziek. Daar hoefde je tenminste niet aan de kant te zitten en iedereen mocht gewoon dansen op de dansvloer. Dat vond ik veel leuker, ik was dan ook meer een rebel vergeleken met mijn zus, zij was heel klassiek.
Hoe is uw band met uw kinderen?
Heel goed! Met mijn dochter bel ik bijna dagelijks, we doen vaak een kopje thee samen en we gaan heel vaak samen op vakantie. Elk jaar wel, vaak twee keer, samen met haar en de kleinkinderen op zowel skivakantie als zomervakantie. We proberen altijd een week of drie samen weg te gaan in de zomervakantie, dat is echt enorm leuk. Hierdoor hebben wij ook een hele goede band met haar kinderen, onze kleinkinderen. Onze zoon en zijn vrouw en kinderen gaan ook altijd mee op skivakantie en soms komen ze ook een weekje langs bij ons op zomervakantie, dat vind ik ook altijd supergezellig. Mijn zoon spreek ik iets minder, maar daar hou ik net zoveel van.
Bent u vaak verhuisd?
Eigenlijk best wel. Om te beginnen vanuit Indonesië naar Nederland. In Nederland hebben we eerst in een pension gewoond en vanuit daar naar Krimpen aan de Lek. Na ons trouwen zijn we naar Ulvenhout verhuisd, daar hebben we in twee verschillende woningen gewoond. Hier is onze dochter ook geboren. Daarna zijn we naar Bavel verhuisd, daar hebben we ook in twee verschillende woningen gewoond en hier is onze zoon geboren. Uiteindelijk zijn we naar Breda gegaan, dat is inmiddels 22 jaar geleden en daar wonen we nog. Alles bij elkaar ben ik dus zeven keer verhuisd.
Wat waren bijzondere familie activiteiten?
Bijzondere familieactiviteiten met onze kinderen waren eigenlijk alles wat we samen deden, van wekelijkse sportactiviteiten, tot altijd na school een kopje thee drinken, kastanjes zoeken in het bos, maar ook de vakanties met de tent en later de caravan naar Frankrijk en Spanje. Toen ze jonger waren gingen we naar campings in Frankrijk en later naar Playa d’Aro in Spanje. Daar konden ze bijvoorbeeld makkelijk naar het centrum waar de barretjes en disco’s waren. Ook gingen we naar de Ardennen. Ze zijn allebei lang met ons meegegaan en nu gaan we weer vaak samen, maar dan met de kleinkinderen erbij. Natuurlijk vieren we ook altijd Sinterklaas, Kerst, Pasen en dat soort dagen samen. Niet te vergeten de verjaardagen. Wij koken altijd veel Indisch op deze dagen, dat zijn toch onze roots.
Morgen volgt het slot van dit verhaal.
