Het is dit jaar precies acht eeuwen geleden dat de heilige Franciscus van Assisi besloot om in een grot via een levende kerstgroep het Bijbelverhaal van de geboorte van Jezus te visualiseren. Een handeling die wereldberoemd is geworden.
Een van de beroemdste heiligen is Franciscus van Assisi. In nagenoeg elke katholieke kerk is wel een gebrandschilderd raam, schilderij of beeld van de heilige geplaatst. Franciscus van Assisi wordt tegenwoordig vooral in verband gebracht met het toeristische Assisi in Italië, een populaire bestemming én met zijn bijzondere relatie tot de dierenwereld waar hij een wonderbaarlijke toegang toe had. Minder bekend is zijn interesse in het bijbelse geboorteverhaal.
Kerststal
Franciscus van Assisi is direct verbonden aan de kloosterorde van de Franciscanen. Zij streven armoede na. Het ligt daarom voor de hand dat het geboorteverhaal van Jezus goed aansluit bij de eenvoud van de orde. Jezus is volgens een van de vier erkende evangeliën in armoedige omstandigheden geboren. Franciscus wilde de mensen het kerstverhaal laten beleven. Daarom plaatste hij nabij het Italiaanse dorp Greccio een levende kerststal in een grot. De kerstgroep was tijdens de nachtmis in 1223 te zien. Franciscus droeg tijdens die mis zelf een baby naar binnen en legde het jongetje in een kribbe. Naast de voederbak stonden een echte os en een ezel. Een arm boerenechtpaar speelde Jozef en Maria.
Hype
De bezoekers waren verrukt van de aanblik van deze setting. Het vond meteen veel navolging. Kloosterorden over de hele wereld plaatsten tijdens de kerst houten kerstgroepen in hun kerken. Natuurlijk wilden de mensen thuis ook zo’n mooie kerstgroep. Een levendige handel in kerstgroepen was het gevolg. De kerststal verspreidde zich in de loop der jaren over de gehele wereld. Jaarlijks vieren ruim twee miljard mensen het kerstfeest. Kerststallen tref je daarom overal aan. Tijdens de Beeldenstorm in 1566 moesten ook de mooie kerststallen die in de kerken jaarlijks werden opgesteld eraan geloven. Ze werden door de woedende protestanten aan gruzelementen geslagen. Om toch iets van versiering te hebben kozen de protestanten voor de voorheen heidense kerstboom. Uiteindelijk namen de katholieken en protestanten elkaars kerstgebruiken van elkaar over. Tegenwoordig zijn tijdens de kerst daarom in veel huizen zowel een kerstboom als een kerstgroep te bewonderen. De beelden zijn in vele varianten overal te koop.
Kerstgroep
De beelden van de kerstgroep hebben een diepere betekenis. De engel is een boodschapper van gene zijde die de mens helpt om uiteindelijk het licht te kunnen bereiken. Er zijn drie herders aanwezig, een jongeling, een volwassene en een bejaarde. Hiermee wordt aangeduid dat het geloof voor alle leeftijden toegankelijk is. De schapen zijn de gelovigen en de herders de hoeders van de kerk. Een schaap wordt op de schouders van een herder gedragen. Het symboliseert dat mensen die het moeilijk hebben ondersteuning kunnen vinden in de geloofsgemeenschap. De herdershond staat voor trouw en de gelovigen bij elkaar houden. Het zwarte schaap, de afvallige, hoort er ook bij. Het is altijd mogelijk zich weer bij de kudde te voegen. De os en de ezel bezitten de eigenschappen wijsheid, doorzettingsvermogen en de wil om bevelen op te volgen. Zij staan voor de mensen die er niet zomaar op los leven. Zij erkennen gezag, brave burgers die volgzaam zijn aan de overheid.
Maria draagt een blauwe mantel, de kleur van de hemel, en een witte hoofddoek, symbool van het hemelse licht. Jozef draagt bruine kleding en draagt uit dat de mens moet werken en vaak door het stof moet om doelstellingen te kunnen realiseren. De drie koningen verbeelden de drie werelddelen die in de oudheid bekend waren: Europa, Afrika en Azië. Zij zijn evenals de herders van drie leeftijden. De jongeling, de volwassene en de bejaarde.
De offergaven goud, wierook en mirre staan voor koningschap, goddelijkheid, genezing en onvergankelijkheid. De kameeldrijver symboliseert de vierde koning die door zijn goedheid verdwaalde en het wonderkind pas leerde kennen toen hij zich bewust werd van zijn eigen liefdevolle karakter. De kamelen symboliseren de reis van de ziel tijdens ons leven. De kerstster staat voor het licht dat de ziel bereikt na de dood. De armoedige stal is een metafoor voor de moeilijkheden die ieder mens tegenkomt in zijn leven. De witte windsels van het Christuskind staan voor het goddelijke licht. Het kind vergeeft de fouten die de mens tijdens zijn leven maakt zodat iedereen de ster, het licht, uiteindelijk kan bereiken.
Prinsenbeek
In de kerstperiode staan in veel plaatsen levensgrote kerstgroepen opgesteld en ze trekken veel bezoekers. Op de Markt van Prinsenbeek staat ieder jaar een fraaie beeldengroep in een houten stal opgesteld. De pratende kerstboom maakt het kerstgevoel compleet. In de Martinuskerk te Princenhage is eveneens een fraaie beeldengroep te bewonderen. De kerstgroepen in Princenhage en Prinsenbeek zijn goed beschermd. Dat blijkt ook wel nodig te zijn. In de Haagse beemden stond een paar jaar geleden bij een lagere school een levensgrote kerststal. Dit wekte flink wat irritatie op. Boze vandalen staken deze kerststal in brand.
Rondom Breda, vooral in België, zijn mooie kerstallen te bewonderen. Vaak ook met levende dieren zoals schapen, konijnen en een ezel. Een beroemde stal is die in de Sint Jan kerk in Den Bosch, waarvoor je tegenwoordig diep in de buidel moet tasten om deze te mogen bekijken. Gelukkig worden de opbrengsten goed besteed. De restauraties van de monumentale kathedraal kosten veel geld. Een kerststallentocht is en blijft een mooi uitstapje voor of na het kerstdiner of in de kerstvakantie.
