Een heilige die geen heilige meer mocht zijn maar de tand des tijds toch heeft overleefd, is Sint Eustachius van Rome. Hij werd geboren aan het einde van de eerste eeuw en zijn naam was Placidus. In het leger van de Romeinse keizer Trajanus bekleedde hij een hoge positie. Na een flink aantal overwinningen nam zijn rijkdom toe. Met zijn vrouw kreeg hij twee zonen. En hier begint de fantastische legende waar de historie eindigt.
Een van zijn liefhebberijen was de jacht. Tijdens een van die jachtpartijen wilde hij een groot hert schieten. Echter, Placidus zag midden in het enorme gewei van het dier een lichtend kruis. Aan het kruis hing Jezus die tegen hem begon te praten. Een dag later keerde hij terug naar dezelfde plek in het bos en opnieuw kreeg hij een goddelijk visioen. Hij kreeg de keuze om verlichting en geestelijke faam te krijgen in ruil voor afgrijselijke ellende. Placidus koos voor de smarten en werd christen. Hij ging met zijn vrouw en zonen naar de bisschop van Rome om zich te laten dopen. Zijn naam werd toen veranderd in Eustachius.
Verlies
In korte tijd, zo gaat het verhaal, verloor hij door allerlei tegenslagen zijn huis en inboedel. Het gezin doorkruiste daarna met een schip de Middellandse Zee. Ze voeren van Italië naar Egypte. Daar aangekomen verloor Eustachius zijn vrouw en zonen.
Eustachius werd depressief en ging vijftien jaar in afzondering werken als dagloner bij boerenbedrijven. Ondanks zijn zware depressies bleef hij een gedreven christen. De moraal van de legende is dat het geloof zo belangrijk is dat het dubbel en dwars waard is er je hele leven voor op zijn kop te moeten zetten. Dat blijkt uit het vervolg van het opmerkelijke verhaal.
Hadrianus
Eustachius werd al tijdens zijn leven flink beloond voor zijn bekering. Via een toevallige samenloop van omstandigheden kwam het ontheemde gezin elkaar weer tegen. Trajanus was de getalenteerde militair niet vergeten en wist Eustachius op te sporen.
De voormalige militair was blij met zijn nieuwe aanstelling en won voor de keizer opnieuw een paar grote veldslagen. Eustachius verwierf wederom alle aardse genoegens: welvaart, aanzien en een fantastisch gezin. De familie was christelijk en dat was in die tijd behoorlijk tricky. Dat bleek ook wel toen ze naar Rome trokken om de overwinningen te vieren met de inmiddels nieuwe keizer Hadrianus.
Een van de verplichtingen was offeren aan de oorlogsgod Mars. Het gezin weigerde hieraan mee te doen. Hadrianus was diep beledigd en liet de familie in het Colosseum voor de leeuwen gooien ter vermaak van de Romeinse burgers. De bezoekers gingen er eens goed voor zitten om te zien hoe de legeroverste aan stukken werd gescheurd door de roofdieren. Volgens de legende wilden de grote katten alleen maar geaaid worden. Als tamme poezen genoten ze van de knuffels. Keizer Hadrianus beloofde het teleurgestelde publiek een bijzondere attractie: de bronzen stier.
De briesende stier
Eustachius, zijn vrouw en twee zonen werden via een openstaand metalen deurtje een levensgrote bronzen holle stier ingeduwd. Het metalen beeld had grote openingen bij de buik, de bek en de neusgaten Nadat het deurtje werd vergrendeld werd er onder het beeld een vuurtje gemaakt. Hierdoor werd de temperatuur in de stier langzaam steeds hoger.
De doodskreten in het metalen beeld werden steeds luider waardoor het leek alsof de stier boos begon te worden. Als de slachtoffers het uiteindelijk door de hitte begaven vielen ze op het gloeiende metaal en begonnen ze te bakken en koken. Hierdoor kwam er waterdamp vrij die via de neusgaten van het beeld naar buiten kwam. Dit was voor de uitzinnige bezoekers het hoogtepunt van de gebeurtenis. Het beeld leek op een woeste stier en kwam als het ware tot leven. De Romeinen genoten met volle teugen van deze horrorvoorstelling. Een voorloper van de tegenwoordige horrorfilms.
Het gezin kreeg door de terechtstelling de status van martelaren voor het geloof. Hun relieken belandden in de twaalfde eeuw in Parijs en Madrid. Eustachius werd patroonheilige van Parijs. Hij werd een mateloos populaire heilige. Zo geliefd dat hij in de veertiende eeuw werd uitgekozen om deel uit te maken van de veertien noodheiligen. Deze noodhelpers van het Duitse Rijnland werden aangeroepen als de ellende niet erger kon zijn.
Gedeletet
Toch werd Eustachius belaagd, en wel door de kerk. Het verhaal van het lichtende kruis in het hertengewei paste beter bij de Belgische heilige Hubertus. Het leven van Hubertus was nogal onopvallend en de streek waarin zijn relieken waren gestald had geld nodig. Om rijke Franse adel naar het gebied te lokken moest Hubertus de heilige van de jacht worden. Het beroemde verhaal van Eustachius werd rond 1460 daarom geschrapt en aan Hubertus toegekend. De verandering was een commercieel succes.
De cultus van Eustachius van Rome werd daarna nagenoeg overal verwijderd. Toch bleef zijn aanwezigheid in Parijs en Madrid onaangetast. Ondanks verwoedde pogingen werd hij in het groepje noodhelpers niet vervangen door Hubertus. Alhoewel… in de kerk van Princenhage is Hubertus een van de noodheiligen. Interessant is dat de Romeinse wetenschapper Bartholomeus Eustachius in de zestiende eeuw in het menselijk oor een trompetvormig buisje ontdekte. Het orgaantje lijkt op een jachthoorn. Het onderdeel van het oor werd naar de ontdekker genoemd. Toeval of geen toeval, de buis van Eustachius heeft een link naar een jachthoorn en door zijn naamgeving een link gekregen naar de heilige Eustachius.
Een van de meest bezochte Basilica in Europa is het meesterwerk van de architect Balthasar Neumann te Vierzehnheiligen. Het grandioze rococogebouw heeft allerlei bouwkundige verassingen voor de bezoeker in petto, waarbij de monden openvallen van verbazing. De enorme kerk die tot stand is gebracht ter verering van de veertien noodheiligen heeft een centraal gelegen rotonde. Hier zijn de marmeren beelden van de noodheiligen te bewonderen, stuk voor stuk hoogtepunten van de rococo. Eustachius is een van hen. Een mooie prijs voor zijn legendarische lijden tijdens zijn leven.
Ondanks al deze eerbewijzen is Eustachius op 20 september 1969 door paus Paulus VI van de Romeinse heiligenkalender geschrapt wegens gebrek aan bewijs dat de heilige echt heeft bestaan. Eustachius belandde daardoor in het rijk der fabelen en verzinsels. Maar ondanks het pauselijk besluit bleef Eustachius onuitroeibaar. De beloning post mortem die volgens de legende aan Eustachius was beloofd, is blijkbaar niet uit te wissen. Zou het dan toch allemaal waar zijn?
