Twintig jaar hebben ze erover gedaan. En nu hebben de Belgische ambtenaren eindelijk een phone- en app-vrij weekend. Er komt een wet die werkgevers verbiedt hun werknemers in hun vrije tijd te storen.
Ik weet nog dat de eerste BlackBerry’s in de mode kwamen en opeens iedereen met ergens het woord manager in hun titel, zo’n ding wilde hebben. Mij niet gezien. Op dat moment was ik manager van een hotel en woonde ik al veel te dicht bij het werk. Misschien daardoor had ik meteen in de gaten dat e-mails en berichten op de telefoon het eind waren van het normale arbeidscontract. Vanaf die tijd was iedereen 24/7 oproepbaar door de baas, een soort moderne slavernij maar dan gekozen door de slachtoffers. In ruil voor pronken met het kleine berichtje onderaan - gestuurd vanaf mijn IPhone - lieten de ambitieuze managers zich knechten.
Erich Fromm
De Duits-Joodse psycholoog Erich Fromm vluchtte aan het begin van de Tweede Wereldoorlog naar Amerika en schreef in 1941 het boek ‘De angst voor de vrijheid’. Hierin probeerde hij te analyseren waarom mensen kiezen voor fascisme en de ‘sterke man’. Zijn visie is dat dit gebeurt in een tijdperk waarin een grote groep burgers het gevoel heeft onbeduidend te zijn, niet mee te tellen. Hij zegt dat het menselijke handelen niet alleen gaat over doelen, maar vooral over het proces; over hoe je die doelen bereikt. Spontaniteit is een essentieel ingrediënt om te kunnen komen tot het verwezenlijken van ons menselijk potentieel. Als er chronische angst is of dwang door een autoriteit aanwezig is, vliegt spontaniteit uit het raam.
Hij schreef ook over de liefde en onderzocht waarom mensen sadomasochistische relaties aangaan waarbij de behoefte pijn te doen in balans wordt gehouden door de behoefte van de ander om pijn te ervaren. Alles gaat terug naar de kinderjaren waarin geborgenheid en erbij horen deel zijn van de dagelijkse ervaringen. Als die sentimenten gekoppeld zijn aan vernedering, pijn, drama en machtsspelletjes zal de volwassen mens ook nadat ‘vrije’ keuze mogelijk wordt, toch de vertrouwdheid en herkenning opzoeken.
Deze overpeinzingen kwamen bij mij bovendrijven door de artikelen in onze krant over het burgerschapsproject van de leerlingen van Graaf Engelbrecht. Kort geleden was er een bijdrage een gedicht door Seymen, Thomas, Daan, Safwan, Kaj en Rayan (Even scrollen naar ‘overig nieuws’). Ik werd echt geraakt door een paar zinnen: ‘Bang voor wat hem dan te wachten staat, voor een straf die hem zal treffen. Dat zal hem keer op keer kraken.’
Ik zocht terug waar ik dat eerder had gelezen en kwam terecht bij Fromm. Een samenleving gebaseerd op angst voor straf zal ons kraken, telkens weer. Angst dat de buren je zullen verraden. Zo was het tijdens de oorlog en zo is het nog steeds - in golven - in landen waar vrijuit spreken een gevangenisstraf of erger kan opleveren.
Abolitionisme
Bij het artikel van Graaf Engelbrecht middenin de maatschappij staan mooie afbeeldingen waarop steeds de slogan te zien is: ‘Am I not a man and a brother’. Dat was de slogan van de antislavernij-beweging, het abolitionisme. Vreemd genoeg was de uitvinder van deze Amnesty International-achtige campagne een blanke Engelse industrieel en pottenbakker en stichter van een roemrijke dynastie: Josiah Wedgwood.
Abolitionisme groeide in de sfeer van de Franse revolutie, de verlichting en het Christendom. Zo verschrikkelijk als de horror van de geïnstitutionaliseerde slavernij was, zo nobel was het gevecht van degenen die voor de afschaffing hebben gezorgd. In die strijd stonden grote zwarte denkers zij aan zij met vooraanstaande blanke lieden van de eerste wereld. De idealen van vrijheid, gelijkheid en broederschap leven al eeuwen.
Pas nu begint het besef te groeien dat daarbij ook diversiteit hoort en dus tolerantie. Een samenleving waarin genoeg mensen het gevoel hebben ertoe te doen is een startpunt voor de maatschappij waarin het individu spontaan kan en mag zijn om zijn potentieel te verwezenlijken. Dan is het natuurlijk wel zaak dat we niet massaal vallen voor de status van een klein berichtje: Sent from my IPhone!
