Tjeempie, het was me een jaartje wel! Of was het langer? Zouden we tijd niet, net als temperatuur, naast de empirisch vaststaande duur ook een gevoelsquotiënt kunnen toekennen: bij het avondnieuws kan de verwachting voor morgen worden voorspeld. Morgen duurt 24 uur maar gaat voelen als een werkweek. Zoals bijvoorbeeld 24 uur in de zoveelste quarantaine. En als je je goed voelt is het helaas vaak omgekeerd. Fijne tijd is Max Verstappentijd.

Het was een jaar waarin de optelsom van gevaren en hoe ermee om te gaan, zo’n beetje elke regering op de planeet tot het uiterste heeft gedreven.

Telkens weer bleek dat de pandemie zich niet onder de duim liet houden. En daarnaast heb je dan nog de gewone dreigingen zoals storm, bosbrand, overstroming om maar niet te spreken van door de mens veroorzaakt onheil en ellende. Zeg nou zelf, wat minder bitcoins naar de aandeelhouders en wat meer vaccins naar arme landen zou veel ellende kunnen voorkomen.

Exponentiële groei

Steeds vaker wordt gezegd dat de mens overigens ook voor die natuurrampen verantwoordelijk is, maar die extra doemgedachte was voor mij persoonlijk niet nodig om het afgelopen jaar een gevoelswaarde van eeuwigheid te geven.

En nog is het niet over, dat met kleine rukjes steeds weer, touwtrekkend, proberen overeind te staan aan de positieve kant van de streep.

Bijna elk gesprek trekt naar de tegenovergestelde richting: complot, klimaat, virus, inenten ja of nee, kloof en tweesplitsing van wat alsmaar minder op een samenleving lijkt.

Vaker komt de theorie van exponentiële groei ter sprake, en wel om pessimisme te versterken als het gaat om klimaat en de toekomst. Dit stimuleert vooral het doemdenken en legt een groeiende kloof bloot tussen wetenschap en filosofie.

Dat getouwtrek tussen weten en denken heeft zijn weergave op sociale media of beter gezegd, op alle media. Youtube-goeroes groeien als paddenstoelen. Nieuws, is het waar of niet waar? Ik hoor Paul Haenen vragen: hoelang is het nou geleden? En is het waar gebeurd? Twijfel en verdeeldheid alom.

En toch

Voor wie zich al een tijdje buiten de eigen landsgrenzen oriënteerde, waren de jaren zeventig en de berekeningen van de Club van Rome al een goede aanwijzing dat de planeet grenzen stelt aan groei.

Sinds die tijd heeft voortschrijdend onderzoek vastgesteld dat de mens inmiddels bepalend is voor de toekomst van de planeet, ongeacht op welk halfrond je leeft.

Waar blijft dan de jubelstemming? Meer dan ooit beseffen mensen dat de planeet een samenhang heeft en tegelijkertijd een begrenzing. Donar en Neptunus hebben het niet langer voor het zeggen. De wetenschap is er om door op tijd in te grijpen - zoals bij het gat in de ozonlaag - een proces succesvol om te keren. Ook daar kan exponentiële groei werken en wel in de juiste richting. De ozonlaag is niet langer een gevaar.

Hoe mooi kan de toekomst zijn? Gewoon even de economie omschakelen van groei naar onderhoud, kringloopeconomie als het ware. Slimme jongens weten dat daar evenveel geld mee kan worden verdiend, alleen het moet even allemaal anders. Overheden worden als democratisch gekozen ‘onderhoudsteam’, bijgestaan door raadslieden uit de wetenschap die wereldwijd met elkaar samenwerken in zoomsessies die publiekelijk toegankelijk zijn.

Innerlijk halfrond

Die veelvuldige quarantaines waren goed voor een beetje aandacht voor het innerlijke halfrond. Nu religie en affiniteit met religieus sentiment voor veel mensen een privézaak geworden is, lijkt het zoeken naar het goede en de kracht van de mensheid een nog grotere uitdaging geworden. Wat als we de ontdekkingsreizen naar het heelal eens vervangen door een wereldwijde innerlijke speurtocht? Hiervoor geeft Teilhard de Chardin (1881-1955) goede raad: zie het leven als een oefening. Hij was natuur- en scheikundige, geoloog en paleontoloog, jezuïet en priester. Toen jezuïeten uit Frankrijk werden verbannen ging hij naar Jersey en later naar Caïro. Hij verbleef een lange tijd in China waar hij deel uitmaakte van de expeditie die de fossielen van een uitgestorven mensensoort vond (de Peking Man) en eindigde zijn leven in New York waar hij is begraven. Het was uiterst controversieel om als priester de evolutietheorie te omarmen maar voor de Chardin was juist al het tastbare, een spiegelbeeld voor de menselijke natuur. Hierover schreef hij onder meer zijn boek 'Het verschijnsel Mens'. Hierin stelt hij dat uiteindelijk niet de materie de drijfveren voor menselijk geluk kan vormen. Zie het leven als een leeg canvas. In zijn overtuiging komt er een punt waarop alle kennis van het heelal ons zal terugwerpen op de innerlijke mens. Hij stelde dat je het leven kan zien als een oefening. waar je elke dag opnieuw de kans krijgt het samenhangend geheel te verbeteren, er iets aan toe te voegen. Om John F. Kennedy verkeerd aan te halen: "Vraag niet wat de planeet voor jou kan doen maar wat jij voor de planeet kan doen,dan komt het helemaal goed." Nou, als we dat nu eens gingen uitproberen. Laat 2022 maar komen.