Bijna iedereen is ervan op de hoogte dat Sint Nicolaas officieel in Spanje woont en dat hij half november naar Nederland reist en drie weken later weer terugkeert naar het zonnige Spanje. Als je tijdens een huisbezoek aan de goedheiligman vraagt hoe oud hij dit jaar wordt antwoord hij meestal: “Een jaar ouder dan vorig jaar.” De toehoorders moeten hartelijk lachen en de vraag is weer vergeten.

De Sint weet alles over het Sinterklaasjournaal maar is nogal gesloten als het over zijn leven gaat in de plaats Myra (tegenwoordig Demre) waar hij aartsbisschop was.

Het bisdom van de Heilige Nicolaas van Myra was gesitueerd in het zuidwesten van Turkije, het gebied heette toen Lycië. Er zijn een aantal vroegmiddeleeuwse geschriften waarin het vroege leven van Nicolaas van Myra wordt beschreven. Zeker is dat Nicolaas van Myra vooraan in de vierde eeuw heeft geleefd.

Rond het jaar vijfhonderd werden veel jongetjes vernoemd naar de heilige Nicolaas van Myra. Daarvoor gebeurde dat niet. Een historische aanwijzing dat Nicolaas van Myra zeker niet is geboren na het jaar vijfhonderd. Niet heel vreemd dus dat Sinterklaas na ruim zeventien eeuwen niet exact meer weet hoe oud hij wordt op zijn verjaardag.

Interessant is dat een betrouwbare bron melding maakt van een jaarfeest op 6 december in de Nicolaaskerk net buiten Myra. Rond het jaar 550 werd deze dag jaarlijks gevierd in de kerk nabij Myra die gewijd was aan de heilige Nicolaas van Myra. Dit feest begon al op de vooravond, op 5 december. De tekst is geschreven halverwege de zesde eeuw. Daarom weten we zeker dat Nicolaas geboren is rond het begin van de vierde eeuw en dat zijn heiligendag 6 december was.

Het is uiteraard interessant te weten hoe het leven van Nicolaas van Myra er in die eerste decennia van zijn leven uit zag. Opmerkelijk is dat de vroegste geschriften over zijn leven, de vitae, alleen melding maken van een goedgeefse, lieve bisschop. Meer was er niet opgeschreven. Toch werd er in loop der eeuwen steeds meer bekend over Nicolaas. Bijvoorbeeld de namen van zijn ouders, zijn godsdienstige bijdrage aan het geloof en niet te vergeten een flink aantal wonderen.

Dat had alles te maken met economische motieven. Het ophemelen van Nicolaas van Myra leverde de stad veel geld op. Daar was de kerk van de Heilige gesitueerd. De kerk van Demre, het voormalige Myra, in de Turkse provincie Antalya is er nog steeds. Gelovigen tapten er geneeskrachtige ‘olie’ die uit de sarcofaag sijpelde. Dit fenomeen speelde zich ook op andere heilige plaatsen af, vooral in de wintermaanden. Het betrof in werkelijkheid met stof vermengd condensvocht dat zich vormde omdat er zoveel bezoekers op afkwamen. Al ruim anderhalf millennium lang bezoeken hordes pelgrims en nieuwsgierigen de kerk en het gebied en al eeuwen geven die bezoekers er veel geld uit, waardoor de welvaart er op peil is gebleven.

Hulpsinterklaas

In het zuidwesten van Turkije leefde in de vroege middeleeuwen nog een andere Nicolaas, later bekend als de Heilige Nicolaas van Sion. Zijn levensverhaal werd opgetekend in de zesde eeuw. Ineens raakten alle kopieën van deze vita zoek. Totdat in achttiende eeuw een van die geschriften bij toeval werd teruggevonden. Toen werd duidelijk waarom alle bronnen over Nicolaas van Sion werden vernietigd: heel veel elementen uit zijn levensverhaal werden aan het verhaal over Sinterklaas van Myra toegevoegd. Opmerkelijk is dat volgens die teruggevonden geschriften Nicolaas van Sion ook het jaarfeest in de kerk van Myra bezocht. Niet wetende dat zijn eigen levensverhaal ooit zou worden toegevoegd aan de heilige Nicolaas van Myra.

De middeleeuwse monniken goochelden wel eens vaker met de geschriften over heiligen. Het zorgde ervoor dat economisch kansloze gebieden werden ontsloten. De arme bevolking kreeg daardoor meer kansen en hun levensstandaard werd hoger. De kloosters en kerken profiteerden ook van de toenemende welvaart. Ook hun omgeving werd groter en machtiger. De geestelijk leiders in het gebied stegen daardoor een stapje op de roomse ladder. Een eer voor hun families.

Zo is het uiteindelijke levensverhaal over de eerste decennia van het leven van Nicolaas van Myra een verzameling verhalen en wonderen die geleend zijn van andere heiligen. Vooral dus van Nicolaas van Sion wiens leven als hulpsinterklaas de legende onuitwisbaar maakte. Dit is tevens de reden dat op 9 maart 1969 in Rome officieel het feest van Nicolaas van Myra van de officiële heiligenkalender naar een tweede plan is verplaatst. Zijn status is tijdens dit tweede Vaticaans Concilie flink gedegradeerd. De top van Rome heeft Sinterklaas dus van zijn voetstuk laten tuimelen, omdat zij de hulpsinterklaas hebben ontmaskerd. Er bleef voor Nicolaas van Myra te weinig over van zijn oorspronkelijke vita om te mogen blijven schitteren in de heiligenkalender.

Maar topster Nicolaas van Myra stond inmiddels als cultureel erfgoed diep in de harten van het volk gegrift. Gewapend met de attributen van de Germaanse god Wodan zoals de witte schimmel en de rode mantel van de heilige Martinus wordt de heilige nog steeds ieder jaar welkom geheten. Opmerkelijk feit is dat het eerste en oudste levensverhaal nog steeds bij iedereen het bekendst zijn. Geboren in Patara, aartsbisschop van Myra met een gul en goedgeefs karakter. Zijn bijnaam wonderdoener wordt ieder jaar weer werkelijkheid als hij bij velen een glimlach van vreugde op het gezicht tovert.

Archeologen hebben nog niet zo lang geleden ontdekt dat de kerk van Nicolaas in Myra rond 520 is gebouwd op een verwoeste tempel gewijd aan de godin Artemis. Een mooiere metafoor voor deze missionaris die streed tegen heidenen in de Romeinse tijd is niet denkbaar.